قطر و بلوک سعودی به مصالحه نزدیک می شوند؟ - آسمان فارس

به گزارش خبرنگاران، سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه (TRT) در گزارشی درباره دلایل عربستان برای سرانجام دادن به رویکرد خصومت آمیزش در قبال قطر و تاثیر آن بر شرایط سیاسی منطقه، به ویژه روابط قطر و امارات که دیگر عضور محاصره گر دوحه است، نوشته است: از زمانی که پهپادها و موشک ها در ماه سپتامبر به میدان نفتی خریص و تاسیسات نفتی بقیق حمله کردند، ریاض در حال بازنگری در استراتژی و فنون سیاست خارجی خود است. این حملات بی سابقه که موتور مالی عربستان را نشانه رفت، موجب شد که ریاض به جای تمرکز بر تهدیدات ساختگی یا اغراق شده که برآمده از جنگ اطلاعاتی هستند، برای رسیدگی بهتر به تهدیدات واقعی علیه این کشور کوشش کند.

به همین دلیل، رهبری عربستان اقدام برای انزوای دوحه در شرایط کنونی را نسبت به گذشته چندان حیاتی نمی داند. این محاصره پیامد مثبت چندانی برای عربستان نداشته و با اینکه تصور سرانجام یافتن مسائل ریاض با قطر سخت است، شاهد اعتدال محسوسی در لفاظی ها و سیاست های ریاض در قبال دوحه بوده ایم.

نشانه های موجود حاکی از آن هستند که قطر و عربستان می توانند به درکی تازه برسند که می تواند پیش از سرانجام امسال میلادی به عادی سازی مجدد روابط دوجانبه میان این دو کشور بینجامد.

در ماه های اخیر، مذاکرات پشت پرده و ملاقات مقامات عالی رتبه قطری از عربستان بر بهره برداری این دو کشور از این شرایط تازه برای باز کردن درهای مصالحه تاکید داشته است. در آستانه نشست شورای همکاری خلیج فارس که قرار است در روز 10 دسامبر برگزار گردد، نشانه هایی وجود دارند که بیانگر اقدام مقامات قطری و سعودی در راستای ترمیم روابط هستند.

بسیاری از پژوهشگران تصمیم عربستان برای دعوت از امیر قطر را نشانگر احتمال حل و فصل نزاع خلیج فارس در زمکانی نزدیک می دانند.

علاوه بر این، رسانه های عربستان و دیگر کشورهای بلوک مخالف قطر (بحرین، مصر و امارات) رقابت های جام ملت های خلیج فارس در قطر را بدون لحنی خصومت آمیز پوشش دادند که این هم می تواند نشانه ای از ملایم تر شدن موضع آن ها در قبال قطر باشد.

محل برگزاری نشست شورای همکاری خلیج فارس که در ابتدا قرار بود در امارات برگزار گردد، اخیرا به عربستان منتقل شد و این تغییر خوش بینی درباره دستیابی به موفقیتی در این نزاع دو و نیم ساله را افزایش داده است.

با توجه به ایجاد فرصتی برای بهبود روابط عربستان و قطر در رقابت های جام ملت های خلیج فارس و تمایل مقامات سعودی برای جذب سرمایه قطری ها در عرضه اولیه سهام آرامکو و بخش ها دیگری از چشم انداز 2030، سعودی ها در ابراز حسن نیت خود نسبت به دوحه اقداماتی واقعی انجام داده اند. با این حال پیش از برگزاری نشست شورای همکاری خلیج فارس معین نیست که ریاض تا چه حد محاصره دوحه را سست خواهد نمود و امیر قطر در این نشست حضور خواهد یافت یا خیر. همچنین معین نیست که کشورهای عضو بلوک مخالف قطر در مقابل این کشور متحد عمل نمایند.

شکی نیست که رویکرد، اولویت ها، استراتژی و درک ریاض و ابوظبی در این منطقه همواره همسو نیست. خشونت ماه اوت میان نیروهای تحت حمایت امارات و دولت مستعفی یمن که تحت حمایت عربستان است نیز به این واقعیت ژئوپولیتیک اشاره دارد. بنابراین ممکن است این دو کشور در ماه جاری میلادی نیز رویکردی متفاوت در مورد دوحه داشته باشند.

به گفته کریستین کوتس اولریچسن، تحلیلگر مسائل خاورمیانه، میزان خصومت ابوظبی با قطر به گونه ای بوده که ترمیم آن احتمالا سختتر از خصومت عربستان با دوحه است.

دیدگاهی که ابوظبی درباره تهدید قطر دارد تا حد زیادی تحت تاثیر مسائل ایدئولوژیک است در حالی که در مورد عربستان اینطور نیست. بنابراین دیدگاه های متفاوت درباره مواضع قطر و نقش امارات در خاورمیانه ممکن است موجب گردد که عربستان و امارات دیگر درباره دوحه هم نظر نباشد.

البته بنا به دو دلیل نباید احتمال پیوستن ابوظبی به ریاض برای آشتی با دوحه را نیز نادیده گرفت.

نخست آن که آمریکا برای مصالحه با قطر به امارات فشار می آورد و دوم اینکه سلامت اقتصاد دوبی از محاصره دوحه آسیب دیده و ممکن است موجب گردد که رهبری امارات در مورد روابط با قطر تجدید نظر کند؛ به ویژه با توجه به کاهش خصومت ها میان دوحه و ریاض.

فارغ از مساله امارات، نزدیک شدن عربستان و قطر به یکدیگر به خودی خود موفقیتی بزرگ برای کویت خواهد بود. کویت به عنوان کشوری در حاشیه خلیج فارس که از اواسط سال 2017 رهبری اقدامات میانجی گرانه را بر عهده داشته، برای حل بحران شورای همکاری خلیج فارس کوشش نموده است. عمان نیز برای یاری به حل و فصل نزاع قطر با کشورهای محاصره گر کوشش نموده و از تحولات اخیر در روابط دوحه و ریاض استقبال نموده است.

در صورتی که عربستان روابط مالی و دیپلماتیک خود را با قطر از سر بگیرد، این اقدام را می توان تغیر رویه ای قابل توجه در سیاست خارجی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و پدرش دانست. اگر چنین تحولی در نشست همکاری های خلیج فارس اتفاق بیفتد، لازم است که در درک این مساله اتحاد عربستان با واشنگتن و شرایط پیچیده فعلی در منطقه در نظر گرفته گردد.

ریاض از حملات آرامکو یاد گرفت که باید تمایل دولت ترامپ و توانایی آن برای حفاظت از عربستان در صورت وقوع چنین حوادثی در آینده را زیر سوال بُرد. به رغم مبالغ هنگفتی که عربستان برای خرید تجهیزات نظامی آمریکا هزینه نموده، ثابت شده است که ریاض همچنان در برابر عوامل خارجی که خواهان تضعیف آن هستند، بسیار آسیب پذیر است.

علاوه بر این، حملات 14 سپتامبر ریاض را درباره احتمال واقعی درگیری نظامی آمریکا و ایران که پیامدهایی امنیتی برای عربستان خواهد داشت، نگران می نماید.

در آخر، تصمیم دونالد ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه در ماه اکتبر که حمله ترکیه به شمال سوریه را در پی داشت، موجب شده که عربستان به این باور برسد که نمی توان به کاخ سفید اعتماد کرد و حالا ریاض و دیگر متحدان واشنگتن در حاشیه خلیج فارس نگرانند که قربانی بعدی خیانت ترامپ باشند.

این عوامل در کنار دلایلی دیگر رهبری عربستان را بر آن داشته که در سیاست خارجی خود بازنگری کند. نزدیکی قطر و عربستان در برهه خطرناک کنونی که کوشش برای بازگرداندن اتحاد به شورای همکاری خلیج فارس برای هر شش عضو آن سودمند خواهد بود، بهترین یاری را به منافع ریاض خواهد نمود.