فعال شدن مکانیسم ماشه؛ موفقیت حداکثری اروپا در بدعهدی - آسمان فارس

برای دیدن شاهکارهای تاریخ اروپا با تور ایتالیا همراه شوید.

در مکانیسم ماشه برجام، شورای امنیت در مورد قطعنامه ادامه لغو تحریم های ایران رأی گیری می نماید. فقط کافی است یکی از سه کشور آمریکا، فرانسه یا انگلیس این قطعنامه را وتو و طی 30 روز به تصویب نرسد، آنگاه به شکل اتوماتیک، تمامی تحریم ها علیه ایران به کار می افتد.

این فرایند ذیل بند 36 و 37 برجام اینگونه تعریف شده که هر یک از طرف های برجام می توانند در صورتی که طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکرد، موضوع را در کمیته حل اختلاف مطرح نمایند.

این کمیته 15 روز فرصت حل اختلاف را دارد و اگر به نتیجه نرسد با ورود وزیران امور خارجه 15 روز دیگر زمان وجود خواهد داشت. البته در این جا امکان افزایش زمان رسیدگی نیز پیش بینی شده است.

به طور همزمان امکان طرح شکایت در شورای مشاوران وجود دارد و آنها باید تا 15 روز بعد نظر غیر الزام آور خود را ارائه نمایند.

چنانچه اختلافات در 30 روز حل نگردد؛ گام سوم، فرصت پنج روزه برای کمیته مشترک است که با یاری شورای مشاوران راه چارهی بیابد.

اما اگر همچنان اختلافات پابرجا باشد، طرفین می توانند تعهدات خود را به طور کامل یا گام به گام متوقف نمایند و موضوع را با 15 عضو شورای امنیت در میان بگذارند.

در مرحله پنجم، پس از ارجاع موضوع به شورای امنیت، اعضای آن 30 روز فرصت رأی گیری دارند. تا بدون رأی وتوی اعضای دائم این شورا- آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین- قطعنامه به تصویب برسد.

پس از این پنج مرحله، اگر شورای امنیت در مدت یک ماه قطعنامه ای صادر نکند، مکانیسم ماشه به کار می افتد و تحریم ها به طور اتوماتیک بازمی گردند.

اما در واکنش به این اقدام اروپا، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در مورد بیانیه سه کشور اروپایی مبنی بر شروع فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام توسط این سه کشور به خبرنگاران گفت: ابتدا این شرح ضروری است که اقدام سه کشور اروپایی یک اقدام کاملاً انفعالی و از موضع ضعف به شمار می رود. فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام را جمهوری اسلامی ایران از یکسال و اندی پیش و با ارسال نامه های رسمی از سوی وزیر امور خارجه کشورمان به هماهنگ نماینده کمیسیون مشترک برجام شروع نموده و لذا نه به لحاظ فرآیندی و نه به لحاظ عملی اتفاق جدیدی نیافتاده است.

موسوی گفت: واقعیت آن است که به دنبال اعلام خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و بازگشت تحریم های این کشور که بایستی وفق برجام لغو می شدند، برجام در یک شرایط عدم توازن و ناپایدار نهاده شد. در نتیجه جمهوری اسلامی ایران وفق بند 36 برجام با شروع فرآیند حل و فصل اختلافات، مساله را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع داد و این کمیسیون در جلساتی که برای رسیدگی به درخواست ایران برگزار گردید، چه در سطح مدیران سیاسی و چه در سطح وزرا، با اجماع و تاکید همه طرف های برجام مبنی بر اینکه سبب اصلی شرایط بغرنج کنونی، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام است، راه چاره هایی را برای جبران این شرایط تصویب نمود. اما متأسفانه در مدت یکسال طرف های اروپایی برجام به رغم تعهداتی که هم در برجام داشتند و هم صراحتاً و به طور رسمی پس از خروج آمریکا از برجام در جلسات کمیسیون مشترک برعهده دریافتد، نتوانستند اقدامی ملموس و جدی برای ایفای تعهدات خود صورت دهند و به همین سبب نیز، کشورمان از مقررات پیش بینی شده در بندهای 26 و 36 برجام استفاده نموده و اجرای بخشی از تعهدات هسته ای خود را طی پنج گام با فواصل زمانی قابل ملاحظه متوقف نمود.

سخنگوی وزارت امور خارجه اضافه کرد: در حقیقت اعلام شروع فرآیند حل و فصل اختلافات و فعال کردن بند 36 برجام از سوی طرف های اروپایی در فضایی مطرح می گردد که این بند از مدتها پیش توسط جمهوری اسلامی ایران مورد استناد نهاده شده است و شرایط جدیدی ایجاد نخواهد شد. البته چنانچه اروپاییها - که در بیانیه خود مدعی هستند این اقدام را با حسن نیت و با هدف حفظ برجام صورت داده اند- به جای کوشش برای ایفای تعهدات خود و بهره مند کردن ایران از آثار لغو تحریم ها وفق پیوست دو برجام، به تداوم جهت وادادگی در برابر آمریکا ادامه دهند و یا بخواهند از فرآیند حل و فصل اختلافات در کمیسیون مشترک برجام سوءاستفاده نمایند، باید خود را برای پذیرش تبعات آن نیز آماده نمایند که این تبعات قبلاً به آنان از طرق مقتضی گوشزد شده است.

بدعهدی های برجامی اروپا

فرصت سوزی و بدعهدی اروپایی ها مربوط به امروز و دیروز نیست و از بدو شکل گیری انقلاب اسلامی تا به امروز کشورهای اروپایی پا به پای آمریکا در جهت دشمنی با جامعه ایرانی گام برداشته اند و در مقاطع مختلف نقش دلالی را ایفا نموده اند که در جهت افزایش فشارها بر جمهوری اسلامی ایران با هدف تأمین منافع آمریکا بوده است.

کشورهای اروپایی در تمام عمر برجام هیچ یک از تعهدات خود را اجرایی نکردند و از زمان خروج آمریکا از برجام نیز کوشش نموده اند جمهوری اسلامی ایران را در ریل تن دادن به شروط دوازده گانه دولت دونالد ترامپ قرار دهند.

بیش از یک سال از وعده اروپایی ها برای حفظ عملی برجام می گذرد و کشورهای این قاره از اردیبهشت ماه 1397 وعده راه اندازی یک کانال اقتصادی ویژه برای تسهیل تجارت با ایران و در واقع دور زدن تحریم های آمریکا می داد و به بهانه های مختلف به تعویق افتاد تا در بهمن ماه سال گذشته از سازوکار اقتصادی مورد نظر خود با عنوان اینستکس طی یک بیانیه رسمی رونمایی کرد.

عنوان کانال ویژه تجارت اروپا با ایران (INSTEX) در واقع مخفف عبارت Instrument in Support of Exchanges Trade به معنی ابزار پشتیبان مبادلات تجاری است. در متن بیانیه وزرای خارجه سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس تأکید شده که تمرکز این ابزار پشتیبان مبادلات تجاری روی ضروری ترین نیازهای مردم ایران یعنی دارو و کالاهای کشاورزی و غذایی است.

قرار بر این بود که این کانال با تزریق پول از سوی اروپا شروع به کار کند اما تا این لحظه چنین اتفاقی رخ نداده است.

تأخیر عامدانه اتحادیه اروپا در ارائه و اجرایی کردن ساز و کار اقتصادی ویژه، معلول مذاکرات پشت پرده ای است که میان وزرای امور خارجه کشورهای اروپایی و مایک پمپئو وزیر امور خارجه دولت ترامپ و در قالب دیپلماسی پنهان صورت می گیرد.

پیش از برداشته شدن گام سوم برجامی ایران، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، در واکنش به بدعهدی های طرف های اروپایی گفته بود: اینستکس هم یک مرحله مقدماتی بوده و هنوز عملیاتی نشده است و اگر هم عملیاتی بگردد باید پول نفت وارد این سامانه گردد و نباید این طور باشد که اینستکس وسیله ای برای اجرای دستورات آمریکا گردد.

دیپلمات عالی رتبه ایران خاطر نشان کرد که اینستکس وسیله ای برای اجرای تعهدات اروپاست بویژه بعد از زمان خروج آمریکا از برجام؛ معلوم است که این سازوکار با موافقت آمریکا نمی تواند کار کند. این سامانه باید به عنوان یک اقدام اروپایی در نظر گرفته گردد. آن ها باید این جرأت را به خودشان بدهند که بر اساس تعهدات شان عمل نمایند نه براساس منویات آمریکا. این موضوعی بوده که در جلسه اول مطرح شده است. همچنین نتیجه جلسه کمیسیون مشترک برجام این بوده که اعضای کمیسیون یک بار دیگر بر تعهدات خودشان تاکید کردند و باید ببینیم که چگونه تعهدات شان را انجام می دهند.

ظریف تاکید نموده بود که در شرایط کنونی و تا زمانی که اقدامات لازم از سوی اروپا صورت نگرفته، حتماً گام سوم جمهوری اسلامی در کاهش تعهدات برجام عملی خواهد شد. در واقع اقداماتی که تا به امروز اروپا انجام داده است، هیچ تناسبی با تعهدات و توقعات شان نداشته است. اگر آن ها می خواهند توقعات شان عملی گردد باید به تعهدات خود عمل نمایند. فروش نفت ایران و بازگشت درآمدهای نفتی ایران از جمله تعهدات اولیه اروپا در قبال ایران است.

بر همین اساس در شرایطی که فرضیه استقلال اروپا در نظام بین الملل بارها ابطال شده است، سرمایه گذاری بر روی رفتار اروپا نتیجه ای جز شکست و ناکامی برای ایران نخواهد داشت. در دنیای حقیقی، اگر اروپا بخواهد در برجام بماند و از منافع آن بهره مند گردد باید به شروط ترامپ در مورد برجام یعنی برداشته شدن قید زمانی برای محدودیت های هسته ای ایران، انجام بازرسی های بیشتر از ایران، محدود شدن توان موشکی و توقف حمایت ایران از جریان مقاومت نزدیک گردد امری که اجابت آن از سوی ایران بسیار بعید است.

بعضی می گویند که اقدام اروپا برای عملیاتی کردن مکانیسم ماشه، گگرددن درهای مصاحبه بوده و بعید است که تروئیکای اروپا در شرایط فعلی قصد بازگردان تحریم های ایران را داشته باشد. در پاسخ به این افراد باید گفت از آنجا که اروپا در جریان برجام نشان داده بدون اجازه آمریکا قدم از قدم برنمی دارد و همچنین در نظر دریافت این نکته که ایران با تغییر برجام و اضافه شدن بندهای جدید به آن مخالف است بعید است که مصاحبههای تهران و تروئیکای اروپا در این رابطه به نتیجه برسد.

پس از خروج آمریکا از برجام بعضی کارشناسان اعلام کردند که این اقدام فرصتی مناسب برای اروپا بوجود آورده تا استقلال خود را از آمریکا کسب و به نمایش بگذارند اما نحوه عملکرد این به اصطلاح سه قدرت اروپایی در طول یک و سال و نیم گذشته نشان داد که آنها نه توان، نه اراده و نه امکانات کسب استقلال از آمریکا دارند و در اغلب مواقع نقش جاده صاف کن را برای واشنگتن ایفا می نمایند.