یادی از پرویز یاحقی؛ کسی که به ویولن جان بخشید - آسمان فارس

ویولن در شروع که به ایران آمد، به دست کمانچه کش ها افتاد که همان شیوه کمانچه کشی را روی آن پیاده می کردند. شاید اشاره ناصرالدین شاه در سفر نامه اش به کمانچه فرنگی خیلی هم بی مورد نباشد!

حسین خان اسماعیل زاده استاد معروف کمانچه، ویولن را نیز تعلیم می داد. بیشتر ویولن نوازان برجسته بعدی در شروع شاگرد او بوده اند. از جمله حسین یاحقی (دایی پرویز) و ابوالحسن صبا.

حسین یاحقی کمابیش تا آخر عمر به شیوه استاد نخست خود وفادار ماند، ولی صبا با بهره گیری از آموزه های وزیری و با ابتکارات بسیار زبان تازه ای برای ویولن ایرانی پدید آورد. این دو، سال ها، دو شیوه ویولن نوازی قدیم و جدید را نمایندگی می کردند و شاگردان بسکمک را می پروراندند.

پرویز یاحقی که ویولن نوازی را در شروع نزد دایی خود فرا گرفته بود، به توصیه او به کلاس صبا نیز راه یافت و در نتیجه با هر دو شیوه نواختن ویولن آشنا شد، و با تلفیق آن دو و تزریق شیرین نوازی های مبتکرانه به آن٬ شیوه سومی را به وجود آورد که حس و حالی تازه به موسیقی سنتی می بخشید. از همین روی به زودی فراگیر شد و هواخواهان بسیار به ویژه در میان جوانان پیدا کرد.

ویولن پرویز یاحقی را با هیچ ویولن دیگری نمی توان به اشتباه گرفت. همواره مهر ویژه خود را بر پیشانی دارد. خود او گفته است: سبکی را که من امروز دارم، هیچ شباهتی به کار هیچ یک از استادان من ندارد. سبکی است که به آن سبک پرویز یاحقی می گویند. خوب و بدش را البته مردم باید قضاوت نمایند...

آهنگسازی با سن و سال کم

پرویز یاحقی در سال 1315 خورشیدی در تهران و در خانواده ای اهل هنر و فرهنگ زاده شد. از آن جا که پدرش همواره به ماموریت های دور از مرکز می رفت، دوره خردسالی و نوجوانی را در خانه دایی خود حسین یاحقی به سرآورد. گوش سپردن مستمر به نواخته های دایی و گاه دوستان موسیقیدان او استعداد پر توان پرویز را شکوفا کرد و دل و جانش را به سوی موسیقی برد.

از هفت سالگی به یادگیری ردیف موسیقی ایران پرداخت. یازده ساله که شد، به نوازنده ای توانا تبدیل شده بود. بهره گیری از کلاس ابولحسن صبا نیز در پیدائی ابتکارات آینده او موثر افتاد.

پرویز در چهارده سالگی برای نخستین بار وارد استودیوی رادیو تهران شد و در حالی که هنوز قدش به میکروفن نمی رسید، شیرین نوازی های خود را شروع کرد.

استعداد پرویز تنها در نواختن نبود، در ساختن نیز بود. با سن و سال کم، ترانه های پر و پیمان می ساخت. نخستین ترانه او را در پیوند با شعری از نواب صفا، غلامحسین بنان خوانده است: ای امید دل من کجائی؟

پخش این ترانه از برنامه گل های رنگارنگ رادیو، در سال 1336، پرورده شدن آهنگسازی پر مایه را بشارت می داد.

ترانه های پرویز یاحقی را، از بنان که بگذریم، خوانندگان برجسته دیگر نیز خوانده اند. آهنگ های پرویز همواره با متن های ترانه سرایان نام آور پیوند می خورد: رهی معیری، اسماعیل نواب صفا، معینی کرمانشاهی، تورج نگهبان و بیژن ترقی که این آخری، بیشترین همکاری را با او داشته است.

ویژگی ها

گفتیم که در نواخته ها و ساخته های پرویز یاحقی، ویژگی هائی به گوش می خورد که آن ها را از کار های دیگران متمایز می سازد.

در نواختن به کمک کوک های غیر متداول، بهره گیری بیشتر از سیم های بم و رویاروئی مستمر میان زیر ها و بم ها و استفاده از لرزه ها و مالش ها، گلیساندوها، شتاب بخشیدن به آرشه کشی های پر شور و حال، جاذبه ای برای نغمه های خود فراهم می آورد.

دیگران نیز البته پیش و پس از پرویز یاحقی از این تمهیدات استفاده نموده اند، ولی به گرد پای او هم نرسیده اند. او با هوشمندی مرز میان شیرین نوازی و بیگانه نوازی را دریافته بود. تا آن جا از تمهیدات استفاده می کرد که نواخته هایش ایرانی باقی بماند و در عین حال شور و حالی متفاوت پیدا کند. پرویز یاحقی توانائی ویژه ای در ساخت و نواخت چهار مضراب داشت. چهار مضراب های او در دشتی و سه گاه در ذهن و یاد همه علاقمندان به موسیقی سنتی باقی مانده است.

یاحقی در کار آفریدن ترانه نیز روش ویژه ای داشت. مقدمه هر ترانه، هویت آفریننده اش را بر ملا می کرد و این مقدمه های ارکسترال، بلندتر از معمول زمان او بود؛ که علاوه بر آن که زمینه را برای کار خواننده آماده می کرد، فرصتی نیز برای سازآرائی به آهنگساز می داد. سازآرائی های حساب شده ای که جاذبه اصلی آفریده های یاحقی را می سازد. ریتم این ترانه ها معمولا از ریتم خود ترانه تندتر بود و مخاطب را از شروع جذب خود می کرد.

در آن سال ها، در جریان نوآوری، بیشتر ترانه سرایان، به تصویرسازی های توصیفی پرداخته بودند و همه آنها، موسیقی یاحقی را سازگار با تصویر های خود می یافتند و مشتاق همکاری با او می شدند. بسکمک از ترانه های تصویری آن موقع مثل بیداد زمان، طاووس، سرو و بید و افسانه محبت، دستاورد ماندگار این همکاری است.

پرویز یاحقی پایان روز دوازدهم بهمن ماه سال 1385 در خانه خود به سکته قلبی درگذشت.