تنبور دوزی چیست؟ (وسایل، تکنیک ها و کاربردهای آن)
به گزارش آسمان فارس، هنر دوخت روی پارچه، یکی از مجذوب نماینده ترین و چشمگیرترین روش ها برای زیباتر شدن لباس ها و اکسسوری های تزیینی در خانه است. گلدوزی، سنگ دوزی، جواهردوزی، سوزن دوزی و… از انواع هنرهای دوخت های تزیینی روی پارچه هستند که به زیبایی لباس ها، رومیزی، روتختی و… یاری می نمایند. در این مطلب از مجله خبرنگاران می خواهیم که به سراغ تنبور دوزی برویم و درباره این تکنیک دوخت ودوز بیشتر از قبل بدانیم.
تنبور دوزی چیست؟
عبارت تنبور دوزی از کلمه تنبور یا همان طبل گرفته شده است. این نام از ترفند کشیدن و محکم کردن پارچه، داخل قابی دایره ای الهام گرفته شده است. در واقع پارچه ای که قرار است روی آن دوخت ودوز انجام گردد، ظاهری شبیه به طبل پیدا می نماید و محکم و کشیده داخل قاب دایره ای قرار می گیرد.
نکته جالبی که باید بدانید این است که هنری اختصاصی به نام تنبور دوزی وجود ندارد و این عبارت به دوخت ودوز با یک سوزن خاص به نام تنبور اشاره می نماید. تنبور سوزنی منحصربه فرد و جدیدتر از سوزن های ساده گلدوزی است که با یاری آن می توانید روی صفحات قاب گرفته پارچه، گلدوزی، جواهردوزی، منجوق دوزی و… انجام دهید. مزیت سوزن تنبور دوزی در مقایسه با سوزن ساده گلدوزی در این است که تنها پس از چند ساعت تمرین، پیشرفت سریع تری در دوخت نسبت به یک سوزن ساده گلدوزی در همین مدت زمان خواهید داشت.
کاربرد سوزن تنبور دوزی چیست؟
سوزن تنبور دوزی یک سوزن مخصوص بافندگی با نوک تیز است. این سوزن همانند سوزن قلاب بافی یک شیار برای قرار گرفتن نخ دارد. با این تفاوت که یک نوک تیز به آن اضافه شده است و یک پیچ قفل بالای سوزن تعبیه شده است. دسته های این سوزن مخصوص معمولاً چوب و گاهی فلزی است. این سوزن برای هنرهای گلدوزی، سنگ دوزی، پولک دوزی، ملیله دوزی، منجوق دوزی و جواهردوزی استفاده می گردد و سرعت کار را بالا می برد.
تنبور یا به عبارتی تمبور دوزی بیشتر برای دوخت سنگ، مروارید، پولک و مهره های تزیینی روی پارچه استفاده می گردد و معمولاً از این سوزن برای دوخت های تزیینی در لباس های مجلسی و عروس و بعلاوه اکسسوری های دکوراسیون منزل مثل رومیزی، روتختی و… استفاده می گردد. در حاشیه دامن، قسمت بالاتنه پیراهن، آستین، یقه و… قسمت هایی از لباس های مجلسی هستند که برای تزیین آن ها از ترفندهای تنبور دوزی برای دوخت انواع مهره ها و سنگ های تزیینی استفاده می گردد.
نخ و پارچه مخصوص تنبور دوزی چیست؟
نخ های مناسب تنبور دوزی، نخ ابریشم، نخ های تابیده شده و نخ فلزی است. پارچه اجرای طرح تنبور دوزی، بسته به نوع هدفی که دارید، می تواند تورهای ساده، گیپور و انواع دیگر پارچه ها باشد. مبتدیان قبل از دوخت روی پارچه اصلی، بهتر است که روی یک پارچه دیگر تمرین و انواع کوک و تکنیک های تزیین پارچه را روی آن امتحان نمایند. پارچه شیشه ای ارگانزا برای این کار مناسب است، اما می توانید از پارچه تور ساده نیز بهره ببرید. اگر با سوزن تنبور دوزی روی این پارچه های تمرینی، نتیجه خوبی مشاهده کردید، می توانید روی پارچه اصلی نیز طرحتان را بدوزید. پارچه کار بهتر است نازک باشد.
در ابتدا می توانید با دوخت زنجیره ساده در میزان های مختلف آغاز کنید. بعد از آن می توانید دوخت های دایره ای و دیگر دوخت های گلدوزی را تمرین کنید. در نهایت می توانید مهره ها و سنگ های تزیینی را به روند تنبور دوزی اضافه کنید. برای کار با سوزن مخصوص تنبور دوزی نیز می توانید همانند روش های سابق گلدوزی، از حلقه کارگاه برای محکم نگه داشتن پارچه بهره ببرید تا دیگر احتیاجی به درگیر کردن دو دست نباشد.
نحوه کار با سوزن تنبور دوزی
در ابتدا نخ را روی انگشت اشاره، با یاری انگشتان شصت و وسط، ثابت نگه دارید و به آن کشش دهید. دستی که نخ را گرفته است باید زیر قاب پارچه تنبور دوزی قرار گیرد. سوزن را از پارچه عبور دهید و نخ را بالا بکشید. قبل از آغاز اولین کوک، جای نخ را روی پارچه محکم کنید و می توانید از یک سوزن ته گرد برای این کار یاری بگیرید. سوزن ته گرد را در کنار نخ قرار دهید و نخ را سه بار دور آن بپیچید تا محکم گردد.
حالا می توانید اولین کوک را بزنید. یک توصیه به شما که تازه این هنر را آغاز نموده اید، می تواند این باشد که هرچه میزان هر نوع کوک کوچک تر باشد، حاصل کارتان زیباتر خواهد بود. سوزن را وارد پارچه کنید و از همین اولین دوخت خوب است بدانید که باید سوزن به صورت عمودی نسبت به پارچه قرار گیرد تا نخ در حین دوخت کشیده نگردد.
بعد از آنکه سوزن را به سمت دیگر پارچه راهنمایی کردید، نخ را دور سوزن بپیچید. سپس سوزن را در جهت عقربه های ساعت، به میزان 180 درجه بچرخانید، در واقع اگر در جهت چپ بچرخانید، پیچ نخ از دور سوزن باز خواهد شد. برای محکم شدن وضیعت نخ، کمی آن را با دست بکشید. در نهایت سوزن را به سمت بالا بکشید و اولین کوک را در سطح پارچه ایجاد کنید. اکنون برای ایجاد کوک دوم می توانید کمی کشش نخ را شل کنید. باقی کوک ها در ادامه کوک اول دوخته می گردد.
طرح خام تنبور دوزی
بعد از تمرین انواع دوخت و یادگرفتن تکنیک های مورد احتیاج، می توانید کارتان را روی پارچه اصلی آغاز کنید. فقط نباید فراموش کنید که برای خلق یک اثر مجذوب کننده با ترفند تنبور دوزی، بعد از تهیه پارچه و نخ، احتیاج به یک طرح خام دارید. این طرح می تواند یک ایده ذهنی از خودتان باشد که در این صورت ضروری است قبل از آغاز کار، برای تمیزی بیشتر، آن را رسم کنید و تنها به تصورتان اکتفا نکنید. بعلاوه می توانید از فضای اینترنت و با یاری جستجو در شبکه های اجتماعی، طرح های مجذوب کنندهی پیدا و یک کپی از آن تهیه کنید.
در آخر؛ هنر همواره محبوب دوخت
هنر گلدوزی و منجوق دوزی از قرن 16 یا به استناد دیگر از قرن 18 در چین، انگلستان، ایران و فرانسه، رونق گرفته است. این هنر ریشه آسیایی دارد، اما به اروپا نیز رسیده است. دوخت و استفاده از منجوق و مهره های تزیینی روی پارچه ای که همانند طبل داخل یک حلقه سفت می گردد، به یک تفریح محبوب برای زنان تبدیل شد.
سوزن تنبور سرعت خلق آثار هنری را بیشتر کرد و نسبت به روش های سنتی گلدوزی و جواهر دوزی، باعث پیشرفت سریع تر یک طرح شد. هرچند با روی کار آمدن انواع ماشین های دوخت ودوز در قرن 19 محبوبیت نسخه دستی آن کمتر شده، اما امروزه مزون های لباس، همچنان مایل به استفاده از ترفند تنبور دوزی برای خلق برترین و زیباترین طرح های گلدوزی، جواهر دوزی، سنگ دوزی و… برای تزیین لباس ها در مجموعه خود هستند.
منابع: muellerundsohn, londonembroideryschool
منبع: دیجی استایل