آتیلا پسیانی؛ یک پدر و یک کودک 62 ساله - آسمان فارس

به انگیزه روز پدر گپ و گفتی با آتیلا پسیانی داریم که در آن از تفاوت عشق به فرزند و عشق به اثر هنری گفتیم و او برایمان از لذت پدری به عنوان تجربه ای منحصر به فرد در زندگی گفت که با هیچ عشق دیگری قابل مقایسه نیست.

گفت وگوی خود را با یک پرسش کلی آغاز می کند. پدر و مادر شدن تجربیاتی است که به اندازه عمر بشر قدمت دارد ولی چه چیزی سبب می شود این تجربه که قدمتی همپای تاریخ بشریت دارد، در تمام اعصار و قرون همچنان برای آدمیان یگانه باشد؟

پاسخ پدر گفت وگوی ما به این پرسش چنین است: هرگز نمی توانید عشق و لذتی را که به واسطه داشتن فرزند دارید، از دیگران کسب کنید. هر کسی باید خود این لذت را تجربه کند مگر این که اصولا علاقه ای به این تجربه نداشته باشد. من تمایل داشتم و دو بار پدر شدم. شاید اگر در کشوری زندگی می کردیم که امید به زندگی بیشتر و شرایط برای جوانان آسان تر بود، حتی بچه های بیشتری می داشتم.

او در ادامه از علاقه اش به بچه ها هم می گوید: برخلاف برخی که مدام بچه ها را می بوسند و آنان را بغل می کنند، من چنین کارهایی نمی کنم، ولی همواره همه وجودم پر از عشق به بچه ها است. نه تنها فرزندان آشنایان دور و برمان که حتی بچه ها غریبه ای که در کوچه و خیابان می بینم، هر کار و هر حرف شان برایم جذاب و هیجان انگیز و وقت گذرانی با بچه ها برایم بسیار لذت بخش است و می توانم ساعت ها به آنان نگاه کنم و از درون غرق شادی شوم. توجهم به بچه ها خیلی ذهنی است.

این هنرمند که در کارنامه هنری اش تجربه کارگردانی نمایش هایی مانند بحرالغرایب ،پرفسور بوبوس و متابولیک را دارد، از موضوع جالب دیگری در برخورد با بچه ها سخن می گوید: مهم ترین اتفاقی که در رابطه با بچه ها برای من می افتد این است که متوجه می شوم هنوز کودکی خود را از دست نداده ام و یک کودک 62 ساله هستم!

***

کنجکاوی دیگر ما این بود که آیا خلق اثر هنری می تواند همانند تجربه پدری یا مادری باشد و آیا اثر هنری می تواند همچون فرزند هنرمند تلقی شود؟

پسیانی در پاسخ به این پرسش توضیح می دهد: کار هنری هرگز نمی تواند مانند فرزند آدم بشود؛ این ها دو تجربه کاملا متفاوت است و هر یک لذت خاص خود را دارد. شما به عنوان پدر یا مادر حسی که نسبت به فرزندتان دارید، این است که بخشی از وجودتان و به معنی تداوم زندگی و ادامه شماست. ما همواره به نسل بعد از خود فکر می کنیم. طبیعتا نزدیکترین آدم ها در نسل بعد از ما، فرزندان مان هستند، بنابراین عشق به فرزند از جنس دیگری است و عشق به کار و خلاقیت هنری از جنسی دیگر و هیچ لزومی ندارد این دو را در جایگاهی شبیه به هم قرار دهیم. واقعیت این است که نمایش من نمایش من است، ولی ستاره و خسرو دختر و پسرم هستند.

او در توضیح دیگر تفاوت های این تجربه ها ادامه می دهد:با خلق اثر هنری، بخشی از وجودتان را تثبیت می کنید و اثر هنری، نشانه شماست و آن را به عنوان جای پای تان به یادگار می گذارید و این متفاوت است با زمانی که موجودی را به عنوان فرزندتان بزرگ می کنید و او خود مستقل از شما به حیات خود ادامه می دهد؛ در حالی که کار هنری شما مستقل از شما نیست.

***

ستاره و خسرو پسیانی خیلی زود وارد فضای هنری شدند. پسیانی برخلاف برخی از پدران هنرمند که علاقه ای به حضور فرزندان شان در فضای هنری ندارند، ممانعتی از حضور فرزندانش در تئاتر نکرد و دختر و پسر او هنوز در دوره کودکی بودند که فضای تئاتر را لمس کردند.

او درباره این موضوع توضیح می دهد: متاسفانه یا خوشبختانه در بسیاری از خانواده های هنری، خیلی اوقات محیط خانه انتخاب دیگری پیش روی فرزندان نمی گذارد، چون تمام سخنان پدر و مادر و دوستان شان حول کارها و تجربیات هنری است و فزرندان در چنین محیطی بزرگ می شوند.

این بازیگر خود در دوره نوجوانی وارد فضای تئاتر شده است. تصور ما این بود که مادرش زنده یاد جمیله شیخی ـ بازیگر باسابقه تئاتر، سینما و تلویزیون ـ در این زمینه تاثیرگذار بوده است، اما توضیحات آتیلا پسیانی، این تصور را تغییر داد: مادرم نه تنها هیچ اشتیاقی برای حضور من در فضای هنری نداشت، بلکه به دلایلی نامعلوم با این موضوع کاملا مخالف بود و نمی دانم چرا دلش می خواست من حقوق سیاسی بخوانم؛ رشته ای که خیلی از آن بدم می آمد! بنابراین تمام تلاشش را به کار گرفت که من به این سمت نیایم، ولی هر چه بیشتر مرا منع می کرد، حریص تر می شدم و در نهایت در نوجوانی وارد فضای تئاتر شدم، هرچند زمینه کارهای من با فعالیت های مادرم کاملا متفاوت و گاه متضاد بود.

این تجربه موجب شد او خود در برخورد با فرزندانش راهی دیگر در پیش بگیرد: تجربه نوجوانی خودم سبب شد هرگز فرزندانم را به هیچ سمتی سوق ندهم. هیچ وقت آنان را برای فعالیت هنری نه تشویق کردم و نه منع. هرگز تسهیلات ویژه ای برای حضورشان در این فضا ایجاد نکردم. آنان هم مانند دیگر اعضای گروه تئاتر بازی بعد از پشت سر گذاشتن کارگاه های آموزشی، به عضویت درآمدند. حتی وقتی ستاره در 13 سالگی، اولین کارگردانی خود را انجام داد، نامش در بروشور به عنوان کارگردان مهمان قید شد و دو سال بعد تازه عضو گروه تئاتر ما شد.

بابت حضور آنان در تئاتر هیچ ممانعتی نکردم و همواره تلاش کردم کنارشان دوش به دوش آنان بایستم و همراه شان باشم و هرگز فکر نمی کردم آن ها باید تجربیات مرا تکرار کنند.

***

اهالی تئاتر به خوبی می دانند آتیلا پسیانی تا سال گذشته رییس گروه تئاتر بازی بود و یک سالی می شود که این مسئولیت را به دخترش ستاره سپرده است. گروه تئاتر بازی سال هاست فعالیت خود را ادامه می دهد و جزء معدود گروه هایی است که همچنان به بقای خود ادامه داده. این هنرمند در ادامه از فرزندان دیگر خود نیز سخن می گوید؛ اعضای گروه تئاتر بازی.

او اضافه می کند: شکل سومی هم وجود دارد؛ در کنار همسر و فرزندان من در گروه تئاتر بازی، اعضای دیگری هم هستند که به نوعی فرزندان من به حساب می آیند و برای شان وقت و انرژی می گذارم و به فکر خلاقیت هنری و ادامه کارشان هستم.

در کنار این ها هستند کسانی دیگر که اتفاقا عضو گروه تئاتر ما نیستند، ولی به واسطه تلاش هایی که در جهت تئاتر تجربی داشته ام، توانسته ام راه سنگلاخ را برای آنان هموار کنم و آنان نیز با محبت خود فعالیت های مرا راهگشاری کار خود می دانند و برایم بسیار لذت بخش است وقتی رشد و پیشرفت آنان را می نگرم و آنان را جلوتر از خود می بینم.

***

کسانی که در چند سال اخیر پیگیر تئاتر بوده اند، به یاد دارند آتیلا پسیانی تندیس بزرگداشت خود را در جشنواره تئاتر فجر از دست امیررضا کوهستانی گرفت؛ هنرمندی از نسل بعد.

پسیانی در ادامه گفت وگو از دلیل این انتخاب سخن می گوید: برگزارکنندگان جشنواره تئاتر فجر زمانی که متوجه شدند برای برپایی بزرگداشتم در این جشنواره، امیررضا را انتخاب کرده ام و تصمیم گرفته ام تندیسم را از دست او بگیرم، با شگفتی گفتند ولی او جای فرزند شماست و توضیح دادم دقیقا به همین دلیل می خواهم او مرا تقدیر کند، چون وقتی قرار است به کسی تندیس یادبودی بدهیم، با حضور نسل بعد است که این یادبود معنا پیدا می کند.

کارگردان نمایش های قهوه قجری، کالیگولا شاعر خشونت و تیکی تاکا درباره این فرزندان تئاتری خود چنین می گوید: نسل امیررضا و حتی نسل بعدی او فرزندان من هستند و چشم به راه نسل بعدی هم هستم. هرچند آثار ما به لحاظ شکل و فرم هیچ گونه شباهتی به هم ندارد، ولی ما از یک گروه خونی هستیم و یک خانواده نمایشی را تشکیل می دهیم.

***

بسیاری از هنرمندان از صبر و گذشت خانواده های شان می گویند، از این که کار هنری گاه باعث شده به اندازه کافی در کنار خانواده های شان نباشند. این پرسش را از آتیلا پسیانی هم می پرسیم و او پاسخ می دهد: طبعا چون حرفه ما زمان بر است، اغلب اوقات در کنار فرزندان مان نیستیم، ولی سعی کرده ام کمبود کمیت را با کیفیت جبران کنم و زمانی که در کنارشان هستم، تمام قد بوده ام. وقتی با آنان هستم، درگیر هر فکر و کارشان می شوم و از زمانی که عقل رس شدند، به نظرات و عقایدشان فکر می کنم. هنوز هم خیلی از آنان می آموزم و این یادگیری برایم بسیار دوست داشتنی است.

نه واژه ای است که شنیدنش برای بسیاری از ما ناخوشایند است، بویژه اگر این واژه از زبان یک فرزند خطاب به پدر یا مادرش بیان شود، ولی پدر مورد نظر ما از شنیدن نه فرزندانش نه تنها غمگین یا عصبی نمی شود بلکه برایش لذت بخش است: یک تجربه شیرین دیگر زمانی است که بچه ها به من نه بگویند که این نشانه استقلال و شکل گیری شخصیت شان است. واژه نه برای من بسیار مهم و شیرین است به همین دلیل هرگز جلو ستاره و خسرو ایستادگی نکرده ام و همواره استقلال آنان برایم بسیار شیرین بوده است.